Циркуларна економија - актуелен концепт во светот

Концептот за циркуларна економија претставува клучен придонес кон Агендата 2030 за одржлив развој (2030 Agenda for Sustainable Development), нејзините SDG (Sustainable Development Goals) цели и другите заеднички договорени интернационални цели, согласно Парискиот договор и Конвенциите на Обединетите нации, поврзани со приоритетите за климатските промени.
Природните ресурси ги поддржуваат националните економии, обезбедуваат клучни сировини за секојдневниот живот и се неопходни скоро за секој сектор на глобалната економија. Со оглед на големината на побарувачката, сировините (вклучително и примарните и секундарните сировини добиени со рециклирање) ќе продолжат да играат клучна улога во глобалната економија.

Контекст на Европскиот зелен договор

Намалувањето на стапката на потрошувачка, заедно со зголемување на стапката за циркуларна употреба на материјалите, претставува посебен приоритет, во контекст на новата стратегија на Европската Унија за Европски зелен договор (European Green Deal strategy), како нова агенда на Европа за одржлив раст и развој.
Европскиот зелен договор претставува патоказ кон трнсформирање на Европа во прв климатскиот неутрален континент до 2050 година и трансформирање на Европската Унија во модерна, ресурсно-ефикасна и конкурентна економија, без нето емисии на стакленички гасови до 2050, со економски раст базиран на изразена циркуларна употреба на ресурсите. Така поставените цели ќе се реализираат со претворање на климатските и еколошките предизвици во можности во сите области, правејќи ја транзицијата праведна и инклузивна за сите.

Неодржливи трендови за користење на глобалните ресурси

Тековните линеарни економски активности базираат на:
•    влезови кои користат различни сурови (примарни или секундарни) материјали во зависност од производите за кои се наменети,
•    излези кои испорачуваат обработени материјали во производи, кои на крајот од животниот циклус се отстрануваат, како отпад или емисии.
Во последните пет децении, глобалните годишни количини на искористени примарни материјали е повеќе од тројно зголемено, од 27 милијарди тони во 1970 година, на околу 93 милијарди тони во 2018 година (Слика 1). Од 2000 година, стапките на екстракција се забрзани, водени од технолошки и инфраструктурни инвестиции и повисок животен стандард, растејќи приближно за 3,5% годишно.

Сл.1 Тековен модел на линеарни економски активности
(според UNEP (2019), Circularity in the Economy of Tomorrow - Circle Economy)

Според OECD (Organization for Economic Cooperation and Development), животниот стандард ќе продолжи да се зголемува во земјите во светот, заедно со проектираното зголемување на глобалната популација и зголемување на глобалното ниво на приходи по глава на жител. Овие трендови се очекува да ја интензивираат експлоатацијата на сировини, со услови за засилена конкуренција за дел од нив, што глоблно се очекува да има силно влијание врз животната средина и климатските промени.
Во сценариото на OECD, употребата на природните ресурси (метали, неметални минерали, биомаса и фосилни горива) за обезбедување производи и услуги преку екстракција, преработка и производство, се предвидува приближно двојно да порасне, од околу 90 милијарди тони во 2017 година, до околу 170 милијарди тони во 2060 година (Слика 2).

Сл.2 Проекции за пораст на употреба на природните материјали (2017-2060)
(според OECD (2019), Global Material Resources to 2060)