Правна рамка за климатски промени ​

Главната законска основа во однос на климатските промени на национално ниво моментално се наоѓа во:

• Законот за животната средина (2005) (Службен весник на РМ бр. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15, 39/16)

• каде член 187 се однесува на Националниот план за ублажување на климатските промени, а член 188 се однесува на Националниот инвентар на антропогени емисии по извори и понори на стакленички гасови.

• Сепак, во развој е Законот за климатска акција 

• со кој се очекува целосно транспонирање на законодавството на ЕУ за клима, овозможувајќи ниско-јаглероден развој и отпорност на климатската криза. Истиот се очекува да биде завршен во 2022-та година. 

Во однос на прилагодување на националната правна рамка за климатски промени на Рамковната Конвенција на Обединетите Нации за климатски промени, Република Северна Македонија ги има донесно следните закони:

• Закон за ратификација на Рамковна Конвенција на Обединетите Нации за климатски промени (Службен весник на РМ бр. 61/97)

• Закон за ратификација на Протоколот од Кјото кон Рамковна Конвенција на Обединетите Нации за климатски промени (Службен весник на РМ бр. 49/2004)

• Закон за Ратификација на Договорот од Париз (Службен весник на РМ бр. 161/2017)

• Закон за ратификација на Амандманот од Доха на Протоколот од Кјото кон Рамковната Конвенција на Обединетите Нации за климатски промени („Службен весник на РМ“ бр. 152/2019 од 25.07.2019)

• Закон за ратификација на Кигали Амандманот кон Монтреалскиот протокол за супстанциите што ја осиромашуваат озонската обвивка („Службен весник на РСМ“ бр. 34/2020)

Интегрирање на климатските промени во секторски политики

Различните аспекти на климатските промени се интегрирани до различен степен во следните секторски закони на национално ниво:

• Климатски промени и климатска акција

• Закон за климатска акција (во развој, се очекува да биде завршен во 2022 година)

• Климатски промени и енергија

• Закон за енергетика (Службен весник на РМ, бр. 96 од 28.5.2018 година)

• Климатски промени и енергетски биланси

• Правилник за енергетски биланси и енергетска статистика

• Климатски промени и енергетски пазари

• Правилник за начинот и постапката за следење на функционирањето на пазарите на енергија

• Климатски промени и енергетска ефикасност

• Закон за енергетска ефикасност (2020) (Службен весник на РСМ, бр. 32 од 10.2.2020 година)

• Правилник за означување на потрoшувачката на енергија и другите ресурси за производите кои користат енергија (2016)

• Правилник за изменување на Правилникот за енергетски карактеристики на зградите (2015)

• Правилник за максималната висина на надоместокот за издавање на потврда со која се потврдува дека минималните барања за енергетска ефикасност кои се содржани во основниот проект се во согласност со минималните барања за енергетска ефикасност утврдени во Правилникот за енергетски карактеристики на зградите како и максималната висина на надоместокот за издавање на сертификат за енергетските карактеристики на зграда (2015)

• Правилник за енергетска контрола (2013)

• Уредба за еко дизајн на производи (2011)

• Климатски промени и обновливи извори на енергија

• Правилник за обновливи извори на енергија (2019) (Службен весник на РСМ, бр. 112 од 3.6.2019 година)

• Уредба за мерките за поддршка на производството на електрична енергија од обновливи извори на енергија (2019) (Службен весник на РМ, бр. 29 од 5.2.2019 година)

• Одлука за вкупната инсталирана моќност на повластените производители на електрична енергија (2019) (Службен весник на РМ, бр. 29 од 5.2.2019 година)

• Одлука за националните задолжителни цели за учеството на енергија произведена од обновливи извори во бруто финалната потрошувачка на енергија и за учеството на енергија произведена од обновливи извори во финалната потрошувачка на енергија во транспортот (2019) (Службен весник на РМ, бр. 29 од 5.2.2019 година)

• Климатски промени и отпад

• Закон за управување со отпад (документ за консултација 2020) 

• Климатски промени и транспорт

• Закон за изменување и дополнување на Законот за возила (2016) (Службен весник на РМ бр.140/08, 53/11, 123/12, 70/13, 164/13, 138/14, 154/15, 192/15 и 39/16)

• Закон за данок на моторни возила (2019) (Службен весник на РСМ бр.261/2019)

• Закон за акцизите  (Службен весник на Република Северна Македонија” број 108/19, 143/19, 225/19 и 275/19
  
  

• Климатски промени и воздух

• Закон за квалитетот на амбиенталниот воздух (2012)

• Климатски промени и родовата еднаквост

• Законот за еднакви можности на жените и мажите (2014)

• Климатски промени и просторно планирање

• Закон за урбанистичко планирање (2020) (Службен весник на РСМ, бр. 32 од 10.2.2020 година)

• Закон за изменување и дополнување на Законот за просторно и урбанистичко планирање (2015) (Службен весник на РМ бр.199/14 и 44/15)
  
  

Стратешка рамка за климатски промени

Во стратешката рамка за климатски промени на национално ниво спаѓаат стратешките документи, националните акциски планови и програми кои содржат аспекти поврзани со климатските промени:

• Климатски промени и климатска акција

• Долгорочна стратегија за климатска акција со Акциски план

• Климатски промени и енергија

• Национален Акциски План за Енергија и Клима (во развој, се очекува да биде завршен во 2022 година)

• Стратегијата за развој на енергетиката во Република Северна Македонија до 2040 (2019) (Службен весник на РСМ бр. 25/20 од 05.02.2020 год.)

• Климатски промени и енергетска сиромаштија

• Програма за заштита на ранливи потрошувачи на енергија за 2020 година (Службен весник на РСМ бр.13 од 17.01.2020)

• Климатски промени и енергетски биланси

• Програма за статистички истражувања за периодот 2018-2022 година

• Климатски промени и енергетска ефикасност

• Стратегијата за унапредување на енергетската ефикасност во Република Северна Македонија до 2020 (2010)

• Третиот акциски план за енергетската ефикасност (EEAP) на Република Македонија (2016-2018)

• Климатски промени и обновливи извори на енергија

• Стратегијата за искористувањето на обновливи извори на енергија во Република Северна Македонија до 2020 (2010),

• Програма за финансиска поддршка за производство на електрична енергија од повластени производители кои користат премија за 2019 (2019)

• Климатски промени и индустрија
  

  • Индустриска стратегија на Република Македoнија 2018-2027, со акциски план

• Климатски промени и отпад

• Национален план за управување со отпад на Република Македонија 2020 – 2026 (Нацрт документ за консултација) 

• Климатски промени и транспорт

• Национална транспортна Стратегија 2018-2030 (2018)

• Климатски промени и земјоделство

• Национална стратегија за земјоделство и рурален развој (2021-2027)
  

• Национална стратегија за земјоделство и рурален развој за периодот 2014-2020 година (2014)

• Национална програма за развој на земјоделството и рурален развој за период од 2018-2022 година (2018)

• Климатски промени и регионален развој

• СТРАТЕГИЈА ЗА РЕГИОНАЛЕН РАЗВОЈ НА РЕПУБЛИКА СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА 2021-2031
  

• Климатски промени и зелени работни места

• Врз основа за заклучоците од 59-та Седница на Владата на РСМ за развивање на младински политики, формирана е работна група за поврзување на „зелените“ работни места со младинската невработеност. Промоција на зелени работни места вметнато во Стратешкиот план на МЖСПП за период 2020-2022  

• Потенцијал за отворање на нови зелени работни места според Сценаријата за ублажување на климатските промени (ТБУР) (2020)

• Климатски промени и воздух

• Национален план за заштита на амбиенталниот воздух во РМ (2012)

• План за чист воздух - намалување на аерозагадувањето. Стратешка програма на Владата (2019)  

• Климатски промени и родовата еднаквост

• Национална стратегија за родова еднаквост (2022-2027)
  

• Имплементација на Акциски план за вклучување на родовиот аспект во извештаите за климатските промени (2019-2022) (англиска верзија)

• Климатски промени и здравство

• Акционен план за превенирање на штетните влијанија и последиците од студеното време и студените бранови врз здравјето на населението во РМ (2012)

• Акционен план за превенирање на последиците од топлотните бранови врз здравјето на населението во РМ (2011)

• Климатски промени и природа

• НАЦИОНАЛНА СТРАТЕГИЈА ЗА ЗАШТИТА НА ПРИРОДАТА 2017 - 2027
• Национална стратегија за биолошка разновидност со акциски план 2018-2023

• Агенда 2030 и Целите за одржлив развој

• Доброволен Национален Преглед (2020)

Меѓународни договори за климатски промени 
кон кои Република Северна Македонија има пристапено

Државата има пристапено и ги усогласува своите политики и со релевантни меѓународни иницијативи во борбата против климатските промени:

• Записот од Копенхаген (2009)

• Силезиска декларација за праведна транзиција (2018)

• Коалиција за висока амбиција (2018)

• Алијанса за климатска амбиција (2019)

• Партнерство за културно наследство за амбициозна климатска акција (2019)

• Климатска акција за работни места (2019)

• Cool коалиција - ефикасно, климатски-пријателско ладење за сите (2019)

• Коалиција на социјални и политички поттикнувачи (2019)

• Француско-германска алијанса за мултилатерализам (2019)

• Повик за акција за зајакнување на почитувањето на меѓународното хуманитарно право и принципиелна хуманитарна акција;

• Повик од Париз за доверба и безбедност во сајбер-просторот;

• Меѓународно партнерство за информации и демократија;

• Заедничка позиција за клима и безбедност;

• Декларација на Алијансата за мултилатерализам за систем за смртоносни автономни оружја (LAWS);

• Род во Центарот - иницијативата за поставување родова еднаквост во центарот на планирањето на образовниот сектор.

• Изјава на Самитот на светските лидери за иновативна агенда - ЕНЕРГИЈА: Чистата енергија е најприфатлива и најсигурна опција за сите земји ефикасно да ги задоволат своите потреби за енергија до 2030 година

• Декларација на лидерите од Глазгов за шуми и користење на земјиштето (2021)

• Меѓувладината декларација за деца, млади и климатска акција
  
  
  

Република Северна Македонија е земја која не е спаѓа во Анекс I земјите при Рамковната Конвенција на Обединетите Нации за климатски промени (УНФЦЦЦ), но таа е земја кандидат за членство во Европската Унија. Поради тоа државата мора да се придржува до ЕУ законодавството за клима и енергија, со што всушност ги презема обврските за земјите кои се дел од Анекс I при УНФЦЦЦ.

Државата исто така учествува во Договорот за Енергетската заедница кој брзо напредува во спроведувањето на регулативите на ЕУ за мониторинг, известување и верификација на стакленички гасови и презема чекори за справување со климатската криза.

Институционална структура за климатски промени на национално ниво

Министерството за животната средина и просторно планирање (МЖСПП) е институцијата одговорна за политики за климатските промени, национално тело за контакт кон Рамковната конвенција на ОН за климатските промени (UNFCCC) и е назначен национален орган за спроведување на Протоколот од Кјото.

Други министерства кои имаат одговорности во однос на климатските промени се:

• Министерството за економија,

• Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство,

• Министерството за транспорт и врски,

• Министерството за здравство и

• Министерството за финансии.

Останати релевантни институции и тела со одговорности во однос на климатските промени:

• Канцеларијата на заменик премиерот за економски прашања е одговорна за постигнување на целите за одржлив развој и исто така е национален назначен субјект за Зелениот климатски фонд (GCF)

• Националниот комитет за климатските промени е формиран од Владата, и претставува сеопфатна политичка платформа која обезбедува високо ниво на поддршка за развој и реализација на активностите за климатски промени. Се состои од претставници номинирани од клучните засегнати страни т.е. од националните институции, академските институции, приватниот сектор и граѓанското општество и координаторите за климатски промени кои се назначени во министерствата.

• Техничката група во Советот за одржлив развој, како и други главни засегнати страни од владата и од граѓанското општество, исто така учествуваат во процесот на креирање на политиките поврзани со климатски промени.

Национално одговорни лица за контакт кон Рамковната конвенција на ОН:

• Национално одговорно лице за контакт кон Рамковната конвенција на ОН за климатските промени: Теодора Обрадовиќ Грнчаровска, Државен советник за климатски промени, Министерство за животна средина и просторно планирање

• Национално одговорно лице за род и климатски промени: Елена Грозданова, Министерство за труд и социјална политика

Меѓународни институции и донатори кои обезбедуваат финансиска и техничка поддршка за процесот на известување:

• Глобалниот фонд за животната средина (GEF)

• Програмата за развој на Обединетите нации (УНДП)
  
  

Известување кон Рамковната конвенција за климатски промени

Процесот на подготовка на Националните планови и Двогодишните извештаи за УНФЦЦЦ го предводи Министерството за животна средина и просторно планирање. До сега кон Конвенцијата се поднесени следните известувања:

• Прв национален план за климатски промени (2003)

• Втор национален план за климатски промени (2008)

• Трет национален план за климатски промени (2013)

• Четврт национален план за климатски промени (во развој, се очекува да биде завршен до 2022 година)
  

• Соодветни национални придонеси за климатски промени (2015)

• Прв двогодишен извештај за климатски промени (2015)

• Втор двогодишен извештај за климатски промени (2017)

• Трет двогодишен извештај за климатски промени (2021) (во развој, се очекува да биде завршен во 2020 година)

• Зајакнети национално определени придонеси за климатски промени (во развој, се очекува да бидат завршени во 2020 година)