КлиматскиПромени: Колку нашата држава е подготвена да ја следи меѓународната агенда за климатски промени и како ние ги поддржуваме овие напори?

Република Северна Македонија како држава потписничка на Рамковната конвенција на ОН за климатски промени, се согласи да обезбеди информации за своите национално-определени придонеси за целите на Договорот од Париз: одржување на зголемување на глобалната просечна температура под 2°C над прединдустриските нивоа, настојувајќи да го ограничат зголемувањето до 1,5 ° C.

Во август 2015 година, државата го достави следниот придонес кон глобалните напори за намалување на емисиите на стакленички гасови: „Да се намалат емисиите на јаглероден диоксид од согорувањето на фосилни горива за 30%, односно за 36% при повисоко ниво на амбиција, до 2030 година во однос на референтното сценарио.“ (Национални придонеси кон климатските промени) од секторите снабдување со енергија, згради и транспорт.

До крајот на 2020 година, Република Северна Македонија, со поддршка на UNDP во рамките на Climate Promise иницијативата,  треба да достави  ревидирани и подобрени национални придонеси кои ќе бидат засновани на  Националната стратегиjа за енергетика, Националниот план за енергија и клима (во фаза на подготовка) и Третиот двогодишен извештај за климатски промени(ТБУР) каде анализите се проширија и врз секторите индустрија, отпад, земјоделство, шумарство и други употреби на земјиштето, по нивно претходно усвојување од страна на Владата на државата. Анализите од овие документи се основа и за долгорочната стратегија за климатска акција (исто така во фаза на изработка).

Засилениот придонес за намалување на климатските промени (кој треба да се достави со новите национални придонеси) е 51% намалување на емисиите на стакленичките гасови во 2030 година споредено со нивото од 1990 или изразено во нето намалување на емисиите за 82% во споредба со 1990 година. Проценетото намалување ќе се постигне со спроведување на Проширеното сценарио за ублажување - сценарио со дополнителни мерки (е-WAM), т.е. адаптираното Зелено сценарио од Стратегијата за енергетика кое е збогатено со политики и мерки од три сектори: индустрија; земјоделство, шумарство и други употреби на земјиштето; и отпад. Подобрениот национален придонес за климатски промени целосно ги поврзува секторите енергија и клима и е интегриран во  нацрт Планот за енергија и клима.

Со изработката на интегрираниот Национален план за енергија и клима на Северна Македонија е предвидено да се поддржи постигнувањето на долгорочните цели на енергетските и климатските политики, да се намали административниот товар и да се зајакне транспарентноста, истовремено промовирајќи ја сигурноста на инвеститорите во регионот.

Ваквиот интегриран пристап е во целосна корелација со барањата на Европското законодавство во делот на пакетот за енергија и клима и Зелениоит догovор за Западен Балкан, кaко и насоките на Енергетката заедница за декарбонизација на економскиот развој.

КлиматскиПромени: Меѓународната заедница алармира дека треба да се преземе амбициозна акција за да се реши глобалната климатска криза и да се контролира глобалното зголемување на температурата, бидејќи прозорецот на можности брзо се намалува. Колку амбициозни климатски акции планира Република Северна Македонија?

Заложба на Министерството за животна средина и просторно плнирање  е континуирана работа во анализи на потенцијалот за намалување на емисиите на стакленичките гасови преточени во конкретни политики и акции. Ревидираниот NDC го повторува Зеленото сценарио од Националната стратегија за развој на енергијата до 2040 година и е целосно усогласено со нацрт Националниот план за енергија и клима, кое е во согласност со следниве долгорочни цели (2040 година):

-61,5% намалување на емисиите на стакленички гасови наспроти 2005 година

-45% од обновливи извори на енергија-ОИЕ во бруто потрошувачката на финална енергија

-намалување на потрошувачката на примарна и крајна енергија наспроти вообичаеното сценарио (business as usual-BAU) за 51,8% и 27,5% соодветно

Покрај овие цели,  вградени се и резултатите од анализите за потенцијалот за намалување на емисиите на стакленичките гасови во неенергетските сектори, односно, вкупно се анализирани  63 политики и мерки за ублажување во секторите: Енергија (вклучително: набавка на енергија, станбен и неспецифициран, индустрија, транспорт), Земјоделство, Шумарство и друга употреба на земјиште (ФОЛУ), Отпад и Дополнителни мерки (овозможувачи на мерки за ублажување). Распределени по сектори (2030 година наспроти 1990 година), потенцијалот за намалување на емисиите на стакленички гасови би изнесувал :

• Енергија: Намалување од 66% (главно преку деактивирање на електрани со јаглен Осломеј во 2021 година и Битола до 2027 година)

• индустриски процеси и употреба н апроизводи-IPPU: 45% зголемување

• Земјоделство: 29% намалување

•шумарство и употреба на земјиште- FOLU: 95% отстранувања се зголемуваат

• Отпад: 21% намалување

Или сумарно изразено, потенцијалот за намалување на емисиите на стакленичките гасови во 2030 година во однос на 1990 година  изнесува 51%, или изразено преку нето емисии-82%.

КлиматскиПромени: Кои се предизвиците при ажурирање и имплементација на Националните придонеси кон климатските промени, и каква потреба за дополнителни ресурси очекувате во смисол на финансии, технологија, човечки капацитет и слично ?

Историски гледано, има двa тврдокорни проблемa поврзани со капацитетот. Прво, недостаток на  формализиран аранжман за подготовка на извештајот на државата за климатските промени кон УНФЦЦЦ и Договорот од Париз. Ова произлезе од недостаток на законска и регулаторна рамка за следење, известување и верификација (МРВ).  И второ, ограничен е организацискиот капацитет во рамките на македонските институции за собирање, анализа, известување и користење податоци поврзани со климатските промени.

Сметаме дека овие предизвици ќе ги надминеме со новиот закон за климатска акција и долгорочната стратегија за климатска акција (кои се во фаза на изработка), но со напомена дека на нивното усвојување и примена мора да претходи професионален и обучен административен апарат со јасно утврдени одговорности. Во таа насока, како што е веќе нагласено во повеќе извештаи, ќе биде потребно дополнување на постојни или создавање на нови систематизирани работни места со јасно дефинирани задачи и одговорности, за работа во различните аспекти на климатските промени и тоа не само во МЖСПП, туку и во останати институции, кое би требало да е следено и со адекватни промени во образовниот процес.

Како иден предизвик останува и така нареченото климатско обележување на финансиите, односно дефинирање на процент (%) од јавните финансии на национално ниво, кои се одделуваат за разни директни и индиректни активности поврзани со климатските промени .

КлиматскиПромени: Kои би биле научените лекции и што би им предложиле на колегите од другите држави?

Рационализација на обврските за известување ќе бара ре-структурирање во повеќе области на општеството. Од друга страна, исполнувањето на овие обврски може да се смета за предизвик за воведување на трансформативни промени и можност за воведување нови пристапи во планирањето, развојот и спроведувањето на политиките.

Градењето на т.н климатски отпорно општество со обезбедување на понизок јаглероден раст и развој, треба да се заснова на синергетски пристап и минимизирање на негативните последици меѓу генералните политики за развој и климатските политики.

Ова значи поттикнување на зголемување на амбициите во секој следен циклус на национални придонеси на државите кон Договорот од Париз, преку анализи и предлагање на политики и мерки чие спроведување резултира со максимизирање на ко-придобивките (како потенцијалот за генерирање на ,,зелени“ работни места, здравствени ко-бенефити итн). Се разбира дека веројатноста за успех од воведувањето на одредена нова политика на среден и долг рок, во голем процент зависи од прифатеноста и јасноста на таа политика, што значи унапредувањето на свеста и вклученоста на јавноста е елемент кој паралелно мора да биде адресиран заедно со аспектите на градење на институционланите и техничките капацитети.

Слично на тоа, стратегиите за развој и инвестициските планови треба да ги интегрираат климатските фактори, односно планирањето на просторот и урбаното планирање, како и секторските политики во областите енергетика (вклучително и транспортот), управувањето со водите, земјоделство, шумите, биолошката разновидност и природата, треба да се во насока на обезбедување понизок-јаглероден раст и развој и да се прилагодени на проектираните влијанија од климатските промени.

Ваквиот интегриран пристап бара адаптации во системите на образование, истражување и развој. Анализата на подцелите на целта 13 за климатските промени, може да идентификува празнини во политиките чие спроведување истовремено би воделе и до остварување на целта 4 за квалитетно образование. Во националниот контекст, се покажа дека интеграцијата на аспектите поврзани со климата во политиките за образование и политиките за истражување и развој е јаз, но, во некое време, тоа е можност државата да генерира основа за "мудро" креирање политики со цел понизок јаглероден раст и развој и градење општество поотпорно на идните климатски влијанија, каде што партнерството меѓу науката-политики-бизнис заедницата-јавност е клучен предуслов.

За тоа како националниот одговор кон Договорот од Париз за клима може да придонесе кон развојните политики на државата, можете да прочитате на следниот линк: https://klimatskipromeni.mk/article/429#/index/main

Доколку пак, сакате да прочитате повеќе за Зелениот договор на ЕУ, пристапете кон следниот линк: https://www.klimatskipromeni.mk/article/428#/index/main